Kolonia Karłowice

Dane historyczne

Poprzednie nazwy miejscowości:

• około pół. XVIII wieku - Sand Hauser;
• 1774 rok - Karlowitz;
• 1787 rok - brak danych
• 1829 rok - Piaseck Hauser (część północna) + Col. Carlowitz (część południowa)
• 1830, 1845 - Karlowitz, Karlowice;
• do 1945 rok - Kolewe + Karlowitz.

Znaczenie i pochodzenie nazwy wsi

Nazwa niemiecka jest zniekształconym zapisem fonetycznym nazwy polskiej-pierwotnej.

Wykaz znanych ze źródeł wlaścicien wsi i dóbr:

do 1810 rok: klasztor świętego Macieja we Wrocławiu;

1830 rok: spadkobiercy zmarłego księcia Birona von Kurłand;

1845 rok: Kari Pńnz Biron von Kurłand.

Historia wsi i dóbr

1774 rok

Prałat kapituły świętego Macieja we Wrocławiu, Karol Quintel, zakłada kolonię z 16 gospodarstwami. Kolonia otrzymuje imię Karlowitz dla upamiętnienia swego załąożyciela.

1830 rok

Karłowice nazywane są kolonią. Jej mieszkańcy uczęszczają obecnie do kościoła katolickiego w Ślizowie, lecz poprzednio chodzili do Stradomii Dolnej.

1845 rok

Wieś kolonistów. Dzieci uczęszczają do szkoły w Dziadowej Kłodzie.

1893 rok

Kolonia Karłowice zostaje włączona do gminy wiejskiej Dziadowa Kłoda na mocy najwyższego rozporządzenia z dnia 2 stycznia 1893 roku.

Układ przestrzenny miejscowości. Stan zachowania:

Położenie i obecny układ przestrzenny miejscowości:

Przysiółek położony jest na wschód i południowy wschód od Dziadowej Kłody, przy kilku przecinających się drogach. Zasadniczą oś komunikacyjną tworzą dwie krzyżujące się drogi:

• wychodząca z Dziadowej Kłody i kierująca się na południiowy wschód
• druga o kierunku północny wschód - południowy zachód, dochodząca do drogi Dziadowa Kłoda - Dalborowice.

Północna część przysiółka, w bezpośrednim sąsiedztwie wsi Dziadowa Kłoda, ulega zabudowie jako nowe osiedle mieszkaniowe. Wzbogaca się także jego sieć komunikacyjna. Ku południowi zabudowa staje się luźniejsza i sytuuje się głównie przy starej drodze. Część południowa, przy drodze dochodzącej do szosy Dziadowa Kłoda - Dalborowice, posiada zabudowę w większości sprzed 1945 roku, dość zwartą, zagrodową.

Rozwój układu przestrzennego miejscowości:

połowa XVIII wieku

W miejscu dzisiejszej Kolonii Kartowice znajduje się leśniczówka, położona na wschód od południowej części Dziadowej Kłody. Dalej na południe, przy drodze wychodzącej z Dziadowej Kłody, zlokalizowane są w zwartym układzie, po obu stronach drogi, zagrody opisane jako Sond Hauser. Jeszcze dalej na południowy zachód od nich znajduje się pojedynczy zespół o nazwie Kolevem m.[uhle] - młyn.

1829 rok

Osada jednodrożna usytuowana przy „załamującej się" drodze biegnącej z północnego zachodu na południowy wschód i skręcającej dalej na południowy zachód. Część północna, opisana jako Piaseck Hauser, posiada zabudowę luźną po obu stronach drogi. Część południowa, podpisana Col. Carlowitz, posiada zabudowę „gęstszą", jedynie po zachodniej stronie drogi. Na południowym krańcu miejscowości usytuowany jest zespół zabudowań z kwadratowym majdanem opisany jako Colewe M.[uhle].

Na wschód od północnego krańca przysiółka znajduje się folwark Pogorsz, posiadający kwadratowy majdan z budynkiem na każdym boku.

1932 rok

Osada jednodrożna usytuowana przy „załamującej się" drodze biegnącej z północnego zachodu na południowy wschód i skręcającej dalej na południowy zachód. Zabudowa usytuowana jest w pobliżu załamania. Na północ od załamania są to luźno zlokalizowane przy drodze zagrody, na południe - ciąg zagród po jednej, zachodniej stronie drogi. Przy skrzyżowaniu tej drogi z szosą Dziadowa Kłoda - Dalborowice znajduje się niewielka osada Kolewe z zabudową przy wiejskiej drodze, prowadzącej przez Kartowice.

Folwark Pogorsz nie istnieje. Jego nazwa zachowała się w nazwie Pogorszelnik Bruch, jaką noszą łąki położone na wschód od południowej części wsi.

Stan zachowania układu przestrzennego i jego elementów składowych:

Zachowany jest zasadniczy układ przysiółka w części południowej. W części północnej przysiółek nabiera charakteru współczesnego osiedla mieszkaniowego.

Zespół dawnej leśniczówki przy ulicy Kolejowej 8: część budynków jest wyburzona, pozostałe są częściowo przebudowane, mają zniesiony detal (np. blanki), lecz mimo to stanowią interesujący zespół.

Materiały udostępnione dzięki uprzejmości Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków we Wrocławiu.