Dane historyczne
Poprzednie nazwy miejscowości:
- 1286 rok - Meleyowiz;
- 1288 rok - Milowicz;
- 1351 rok - Mylwicz;
- 1376 rok - Milwicz;
- około 1739 roku - Muhiwitz, Muhlowitz, Muhlewitz;
- połowa XVIII wiek - Muhlowitz, Ober- i Nieder-;
- 1785 rok - Mlihiowiz, Mylwicz, Ober- i Nieder-;
- 1818 rok - Muhlowitz, Mylwicz;
- 1829 rok - Muhlowitz;
- 1830 - 1912 roku - Ober- i Nieder-Mlihlwitz;
- 1937, do 1945 roku - Muhiwitz.
Znaczenie i pochodzenie nazwy wsi
Nazwa niemiecka jest zniekształconym zapisem fonetycznym nazwy pierwotnej.
Wykaz znanych ze źródeł właścicieli wsi i dóbr:
- do 1266 rok: książę Henryk III;
- od 1266 rok: wójt dziedziczny Wilhelm von Reichenbach;
- 1351 rok Pezko von Mylwicz;
- 1637 rok Adam Jaluske;
- od 1641, 1652 rok: Karl von Jałuski;
- 1658 rok Melchior von Jałuski;
- 1660 rok von Borwiz ( l. część), von Eckart (2. część);
- 1700 rok Karl Moriz von Frankenberg;
- 1720 rok von Prittwiz (pierwsza część), Kaspar Adam von Studniz (druga część);
- przed 1740 rokiem: starosta von Dyherm;
- 1740 rok: graf Emst von Dyhm;
- około pół. XVIII wieku: baron von Dyherm.
Nieder Muhiwitz
- 1830 rok: General-Landschafts-Director graf Dyhrn;
- 1891 rok: Conrad graf von Dyhrn z Radzowie, dzierżawczym: wdowa, pani Seeliger w Gołębicach;
- 1909, 1912: Franz Hubert graf von Thiele-Winckler auf Moschen, rządca: Hankę.
Ober Muhiwitz
- 1830 rok: General-Landschafts-Director grafDyhm;
- 1891 rok: Conrad graf von Dyhrn z Radzowie, dzierżawca: Rudolph Rojahn, kapitan w stanie spoczynku ze wsi Naukę;
- 1909, 1912 rok: Franz Hubert graf von Thiele-Winckler auf Moschen.
Obie części:
- 1845 rok: Kari Adolph graf von Dyhm;
- 1873 rok: graf Dyhm in Berlin, dzierżawca: urzędnik Seeliger;
- 1826 rok: Śląskie Towarzystwo Ziemskie Schlesische Landgesellschaft in Breslau;
- 1937 rok: resztówka: August Portner.
Historia wsi i dóbr
1266 rok
Książę Henryk Śląski przekazuje dziedzicznemu wójtowi Wilhelmowi von Reichenbach swoje miasto Bierutów z kilkoma wsiami wokół celem osadzenia ich na prawie niemieckim. Wśród tych wsi wymieniana jest ganz Schoene (tzn. całkiem piękna, przy czym piękna napisane jest jako nazwa). W 1288 roku w dokumencie z dnia 11 stycznia zapisano, że Schoenaw w pobliżu Namysłowa tłumaczy się na polski Milowiz.
1286 rok
30 marca tego roku Paulus, proboszcz w Miłowicach, potwierdza odczytanie w kościele parafialnym w Raciborzu wyroku banicji biskupa Tomasza.
1376 rok
W dokumencie kardynała Johannesa od św. Marka wymieniany jest kościół parafialny we wsi Milwicz.
1785, 1830
Miłowice dzielą się na dwie części: Górne i Dolne Miłowice.
1845 rok
Miłowice mają status wsi. Istniejący w „Górnych" Miłowicach kościół ewangelicki uważany jest za jeden z pierwszych kościołów chrześcijańskich na Śląsku, po kościele w Smogorzowie Schmograu, co potwierdzać ma bardzo solidny sposób budowania tej świątyni - z kamienia.
1891 rok
W Miłowicach istnieją dwa majątki: Górne i Dolne Miłowice, należące do tego samego właściciela, lecz oddane w dzierżawę różnym osobom.
1909, 1912, 1926
Wieś podzielona na części górną i dolną, w obu zmajdują się majątki rycerskie, podległe ordynacji w Radzowicach.
1937 rok
We wsi znajduje się jedynie majątek resztkowy.
Układ przestrzenny miejscowości. Stan zachowania
Położenie i obecny układ przestrzenny miejscowości:
Widlica o osi północny zachód-wschód (w przybliżeniu), usytuowana po obu stronach rzeczki Milka. Usytuowana między Lipką a Gołębicami stanowi kontynuację ich układu planistycznego.
W środkowej części wsi, po południowej stronie północnego ramienia widlicy, usytuowany jest kościół otoczony niewielkim terenem. Po przeciwnej stronie tego ramienia, po obu stronach dochodzącej tutaj drogi poprzecznej, znajdują się dwa cmentarze, nazywane dalej zachodnim i wschodnim.
Zabudowa nieregularna, zagrodowa, w większości usytuowana po wewnętrznej strome ramion widlicy. Zagrody usytuowane są przważnie w pewnej odległości od dróg i posiadają do nich własne dojazdy.
Rozwój układu przestrzennego miejscowości:
połowa XVIII wieku
Miłowice dzielą się na Górne Ober- i Dolne Nieder-. Na północnym zachodzie graniczą z Lipką, na południowym wschodzie z Gołębicami. Różnice między wsiami ani między poszczególnymi ich częściami nie są czytelne.
Same Miłowice są widlicą z płynącym przez środek ciekiem oraz zabudową zagrodową, usytuowaną w dwóch ciągach po obu brzegach cieku, między ramionami widlicy. Przecina je droga ze wsi Pszeniczna do Radzowic.
W centrum wsi, opisanym jako Ob. Muhlowitz, przy drodze Pszeniczna - Radzowice oraz północnym ramieniu widlicy zlokalizowany jest kościół, a w jego pobliżu niewielki staw. Przy tej samej drodze Pszeniczna - Radzowice, ale drugim ramieniu widlicy usytuowane są dwa zespoły budynków zgrupowanych wokół majdanów. Pierwszy z nich, z siedzibą szlachecką i wiełokątnym dziedzińcem, mieści się między ramionami widlicy, drugi, z kwadratowym dziedzińcem, jest już na zewnątrz widlicy. Na północ od kościoła znajduje się wiatrak.
Na południowo wschodnim krańcu wsi, w części Nied. Muhlomtz, tuż przy cieku zlokalizowany jest drugi folwark. Na północ od tej części wsi usytuowany jest wiatrak.
1829 rok
Widlica usytuowana wzdłuż płynącego między jej ramionami cieku. Zabudowa dość „gęsta", lokalizowana między zewnętrznymi ramionami widlicy a ciekiem, wzdłuż którego biegną drogi wewnętrzne.
Środkową część wsi przecina droga do wsi Naukę, ob. Pszeniczna. Przy niej usytuowany jest kościół (w północnym ciągu zabudowy), a na południe od niego znajduje się folwark z wydłużonym, prostokątnym majdanem obudowanym z wszystkich stron. Przez jego środek przechodzi w/w droga do Pszenicznej. Po południowej stronie folwarku oraz ramienia widlicy, już poza zabudową, usytuowany jest zespół trzech budynków wydzielających kwadratowe podwórze.
1932 rok
Widlica, w części zachodniej Ober- nawet o trzech ramionach. W części środkowej położony jest kościół i cmentarz, usytuowane po przeciwnych stronach północnego ramienia widlicy.
W środkowej części wsi, na południe od południowego ramienia widlicy, znajduje się zespół zabudowań grupujących się wokół kilku prostokątnych dziedzińców. Zespół ten przecięty jest rozwidlającą się drogą, nie respektującą podziału na dziedzińce.
Zabudowa zagrodowa, nieregularna, usytuowana w przeważającej części po wewnętrznych stronach ramion widlicy. Brak jest wyraźnej linii zabudowy. Zagrody lokalizowane są w pewnej odległości od dróg i posiadają do nich własne dojazdy. W części zachodniej większość z nich znajduje się między północnym a środkowym ramieniem widlicy. Istnieje cmentarz „zachodni".
Stan zachowania układu przestrzennego i jego elementów składowych:
Zachowany jest zasadniczy układ wsi oraz charakter jej zabudowy.
Ustalenia konserwatorskie
Obiekty i obszary w rejestrze zabytków:
Kościół poewangelicki, obecnie parafialny pod wezwaniem świętego Antoniego, wpisany do rejestru zabytków pod numerem 85, decyzją z dnia 2 grudnia 1964 roku.
| LP | Nazwa obiektu | Adres, numer | Datowanie |
|---|---|---|---|
| 1. | Zespół koscioła protestanckiego, ob. parafialnego, rzymsko-katolickiego | - | - |
| 1a. | Kościół pod wezwaniem świętego Antoniego | - | 1715 rok, remont: 1965-1968 |
| 1b. | pastorówka, ob. plebania | Nr 80 | około 1920 roku |
| 2. | Szkoła Rolnicza, ob. przedszkole, budynek mieszkalny | Nr 90 | XIX/XX wiek |
| 3. | Budynek mieszkalny | Nr 20 | 4 ćwierć XIX wieku |
| 4. | Budynek mieszkalny | Nr 103/104 | XIX/XX wieku, lata 30-te XX wieku |
| 5. | Budynek mieszkalny + obora + stodoła | Nr 109 | koniec XIX wieku |
| 6. | Budynek mieszkalny | Nr 112 | 4 ćwierć XIX wieku |
Parki, cmentarze oraz obszary i obiekty zieleni chronionej:
Teren zielony stanowiący otoczenie kościoła.
Dwa cmentarze usytuowane obok siebie w środkowej części wsi: „zachodni" i „wschodni".
Cmentarz „zachodni" jest nieużytkowany i zaniedbany. Stan zachowania: brak jest ogrodzenia, czytelna jest środkowa aleja - istnieje jeszcze część tworzących ją drzew, nie są czytelne kwatery, zachowane są niektóre mogiły i fragmenty nagrobków, częściowo utrzymany jest starodrzew. Cmentarz „wschodni" jest nadal czynny.
Trzy aleje: dwie przy drogach we wschodniej części wsi, trzecia wybiegająca na północ z tej części miejscowości.
Materiały udostępnione dzięki uprzejmości Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków we Wrocławiu.
