Pałac - obecnie dom mieszkalny

Historia majątku ziemskiego nazywanego STRADOMIĄ NOWĄ jest integralnie związana z dziejami dóbr rycerskich w Stradomi Dolnej. Stradomia Nowa jako samodzielny majątek ziemski powstała w wyniku podziału w 1799 roku całego majątku Stradomi Dolnej na dwa majątki:

Nowej
i Dolnej Stradomi.

Jednak informacje o folwarkach – majątkach filialnych pojawiają się w dziejach Dolnej Stradomi znacznie wcześniej.

W 1561 w Dolnej Stradomi rozróżnione były już dwie części majątkowe: jedna (z całą pewnością dobro rodowe) należała do Hans'a Oderwolff'a Starszego; druga część należała do jego kuzynów Adam'a i Hans'a (Ci Oderwolffow'ie na pewno zostali uszlachceni ok 1500; ich rodową posiadłością był Lubowicz). W 1579 odziedziczyli po zmarłym Hans'ie Oderwolf'f''ie tę rodowa posiadłość najstarszy syn Kaspar, a ci najmłodsi trzej bracia otrzymali nowo utworzony majątek filialny (Zweiggut), tak zwany Średni – albo też Nowy – Majątek. Leżał on w środku między dwoma istniejącymi już majątkami i obejmował mniej więcej okolice od cmentarza do mostu nazywanego „ Steuerbrucke” (po obu stronach Widawy).

Historia Pałacu w Stradomi Dolnej

1591Wzmiankowani są jako posiadacze trzeciego majątku bracia Hans i Veit synowie Adama von Oderwolffa, którzy także nabyli część swego kuzyna Hansa.
1602 w dokumentach Dolnej Stradomi wspomniane są: Górny – Średni – i Dolny – Folwark.
1610 posiadali Dolny – Majątek: Kaspar von Oderwolff; Średni – Majątek: Hans von Oderwolff i Górny – Majątek: Albrecht Reibnitz von Rathen.
1620 Średni – Majątek odziedziczy Kaspar von Dresky.
1632 posiadał część Dolnej Stradomi Kaspar von Jalowski z Muhliwitz.
1647 – Georg Wenzel von Jaratschowski, zwany Zaremba, był właścicielem Górnego majątku.
1650 – Adam Friedrich von Ddresky posiadał Średni majątek.
1659 kupił Dietrich Hoyer von Gartz und Ritza Górny majątek należący do tego majątku mały folwark za Widawą, z czterech chłopskich włók składający się, sprzedał Hanso'wi Georgo'wi von Burwitz.
1663 nabył Friedrich von Franckenberg und Ludwigsdorf Górny majątek.
1677- nabył Hans von Borschnitz (pan) na Hennersdof'ie Średni majątek.
1679 ten majątek posiadali nastepcy Borschnitz'a.
1680 sprzedał Hans Heinrich von Frackenberg (syn Friedrich'a von Francenberg) swój Górny majątek Heinrich'owi Wilhelm'owi von Domnig und Nippern na Lampersdorf'ie, który go sprzedał w następnym roku Peter'owi Moritz'owi Kotulinsky'emu Baronowi von der Jeltsch.
1687 kupił Hans Georgr Baron von Dyhrn und Schonau Średni majątek.
1690 kupił Leopold Heinrich von Buchwitz und Buchau Górny majątek.
Hans George Baron von Dyhrn und Schonau od 1694 roku własciciel Dolnego Majatku, w 1715 nabył jeszcze Górny majątek. Od tego czasu Baron von Dyhrn był w posiadaniu wszystkich trzech części Dolnej Stradomi, które potem zostały rozróżnione jako: Buchwitz'owski, Borschnitz'owski i Siegroth'owski Majatek. (Ród tych von Dyhrn jest uważany za bardzo stary śląski ród szlachecki. Ich dyplom baronowski datuje się na 1693, w roku 1786 zostali oni wyniesieni do pruskiego stanu hrabiowskiego.)
1729 dziedziczy po Hans'ie George,u von Dyhrn, jego syn Just Siegmund, który w latach 1742- 1761 był starostą powiatu sycowskiego.
1762 dziedziczy jego najstarszy syn Ernst Konrad Siegmund Baron von Dyhrn, który wszystkie gospodarstwa chłopskie i zagrodnicze we wsi sprzedał czasowym użytkownikom jak na to wskazuje „Kronika pojedynczych posiadłości" opublikowana w monografii Dolnej Stradomi.
1799 po jego zgonie nastąpił podział całego majątku na dwa majatki Dolnej i nowej Stradomi. Kolejnymi posiadaczami Nowej Stradomi byli w poszczególnych latach:
- 1799 Just Konrad von Klinggraff
- 1813 Benno von Adlersfeld
- 1817 Wilchelm Heinrich Maximilian von Korckwitz
- 1826 Wilhelm Erdmann Heinrich Sassadius
- 1832 jego dzieci
- 1834 Ludowika von Szymonska
- 1864 Wilhelm Lubbert
- 1880 Ferdinand von korn
- 1913 Gottfriedvon Korn.

Opis Pałacu w Stradomi Dolnej

Sytuacja

Stradomia to nazwa bardzo wydłużonej wsi, a właściwie dwóch wsi o łącznej długości ok 7 km. Usytuowana w przybliżeniu wzdłuż jednej drogi równoległej do doliny rzeki Widawy. Ta lokalna droga prowadząca przez Stradomie wiedzie z północnego zachodu z Szczodrowa w kierunku południowo wschodnim do Dziadowej Kłody i jest przecięta dwoma głównymi traktami komunikacyjnymi wychodzącymi z Sycowa w kierunku pd. -zachodnim do Wrocławia i w kierunku południowym – do Bierutowa.

W tych dwóch wydłużonych wsiach sołeckich Stradomi Górnej i Dolnej znajdowały się łącznie cztery wielkie posiadłości ziemskie, których nieruchomości do dziś są zachowane i bardzo czytelne w układzie przestrzennym wsi. Od nazw tych posiadłości ziemskich do dziś funkcjonuje pięć nazw miejscowości Stradomia: Wierzchnia i Górna, Średnia, Dolna, Nowa. Najbardziej w kierunku północno-zachodnim wysunięta część wsi nosi nazwę Stradomi Wierzchniej lub Górnej, z tym, że określenie Wierzchnia – odnosi się do zabudowy wsi, natomiast określenie Górna – odnosi się do zabudowy związanej z rezydencjonalnym zespołem pałacowym; Stradomia Wierzchnia przecięta jest w połowie swej długości drogą Syców – Oleśnica. Dalej w kierunku południowo-wschodnim. Bez wyraźnej granicy część wsi przecięta poprzecznie linią kolejową nazwana jest Stradomią Średnią - tam znajduje się również poczta . Dalej w kierunku południowo-wschodnim. Zabudowa wsi jest bardziej rozproszona. Zabudowa przy kolejnym majątku ziemskim nazywana jest Stradomią Średnią. Najdalej w kierunku południowo – wschodnim wysunięta część wsi to Stradomia Dolna (położona bliżej Dziadowej Kłody niż Stradomi Górnej).

Zespół pałacowo-parkowy Stradomia Nowa wraz z towarzyszącym zespołem budynków gospodarczych zajmuje miejsce po obu stronach głównej wiodącej przez Stradomie drogi, w miejscu, skąd prostopadle od tej głównej drogi odchodzą boczne drogi gruntowe: jedna w kierunku południowo–zachodnim do Dziadowego Mostu i druga w kierunku północno-wschodnim prowadząca do Ślizowa. Wzdłuż wschodniej krawędzi głównej drogi usytuowane są: stare podwórze gospodarcze (od strony północnej) i park (od strony południowej) - oddzielone od siebie droga w kierunku Ślizowa, a po przeciwnej (zachodniej) stronie głównej drogi i na północ od drogi do Dziadowego Mostu – znajduje się nowsze podwórze gospodarcze z 1 ćwierci XX wieku.

Park w Stradomi Nowej zajmuje teren o nieregularnym obrysie granic:

wschodnią (północno-wschodnią) krawędź Parku stanowi koryto rzeki Widawy (krawędź nie ma kształtu linii prostej, ale lekko wklęsło wina się w powierzchnię parku);
północna krawędź parku ma kształt linii prostej, ogranicza ja droga gruntowa (działka nr 23) od strony zachodniej park pierwotnie ograniczony był główna drogą (działka nr 22) - krawędź w kształcie wielkiego łuku;
najkrótsza południowo-wschodnia krawędź parku – ma kształt linii prostej (w przybliżeniu prostopadłej do koryta rzeki Widawy i głównej drogi).

Jednak obecnie na terenach dawnych warzywników w południowej części parku przy głównej drodze powstały dwie nowsze posesje, które prostokątnie wcinają się w przestrzeń południowej części parku. Pałac stoi w centrum północnej części parku, dłuższymi elewacjami zwrócony: główna – w kierunku północno-zachodnim i ogrodową w kierunku południowo-wschodnim.

Materiał i konstrukcja

Ściany

Murowane z cegły ceramicznej, wewnątrz i zewnątrz otynkowane. Wątek muru – prawdopodobnie krzyżowy. W dłuższej elewacji południowo-wschodniej i krótszej elewacji południowo-wschodniej ślady dużego boniowania cokołu. Kondygnacja parteru – boniowana (bonie o gładkiej powierzchni), z wyjątkiem wgłębnego ganku, bocznych aneksów i półowalnego ryzalitu. Kondygnacja piętra i cały półowalny ryzalit członowane pionowymi pasami boniowanymi. Pierwotny sposób boniowania parteru jest zachowany w elewacji głównej południowo-zachodniej boniowanie nie obejmowało płaszczyzn pod otworami okiennymi. Wokół wszystkich otworów okiennych – opaski (zachowane stare – profilowane, nowe – płaskie) szerokie.

Elementy dekoracyjne jak:

gzymsy nad oknami piętra – gotowe odlewy gipsowe;
kapitele pilastrów ujmujących narożniki bocznych aneksów i członujących piętro ryzalitu w elewacji głównej – zapewne terakotowe, lub ze sztucznego kamienia.
Wewnątrz ściany malowane farbami klejowymi bądź emulsyjnymi, w pomieszczeniach kuchennych i w klatkach schodowych malowane olejno lamperie. Jedynie w salonie owalnym drewniana, ozdobna, konstrukcji ramowo-płycinowej boazeria, dwie nisze o ścianach pokrytych polichromią, o bardzo ciemnej kolorystyce (błyszcząca - prawdopodobnie dodatkowo pokrytą lakierem bezbarwnym); dekoracja sztukatorska na ścianach architektoniczne supraporty nad otworem drzwiowym i w dwóch dodatkowych wnękach, wnęki znacznie wyższe , zamknięte od ogry łukiem odcinkowym (zbliżonym do koszowego) o archiwoltach obwiedzionych profilowanymi opaskami, z kluczem z nałożoną głową.

Stropy

Nad piwnicami nowe stropy betonowe. Nad parterem (?):

w pomieszczeniach klatek schodowych – podesty i stropy żelbetonowe,
w bocznych częściach budynku nad parterem – prawdopodobnie żelbetonowe;
oryginalne stropy na belkach drewnianych z podsufitkami zachowane są w kondygnacji parteru na osi poprzecznej budynku, w tym, w owalnym salonie z dekoracją sztukatorską na suficie (rozeta sufitowa + faseta ).

Nad piętrem:

stropy na belkach drewnianych;
na podstawie różnicy poziomów podłogi na poddaszu strychowym – wnioskować można, że w części pomieszczeń piętra zamiast płaskich sufitów mogą istnieć pozorne sklepienia zwierciadlane – pomieszczenia piętra nie były dostępne do oględzin (to wymaga uzupełnienia).

Więźba dachowa

Drewno darte ciemne – jakby impregnowane, ze znakami ciesielskimi, łączone na zamki ciesielskie i drewniane kołki oraz śruby staramie stolcowej, która w zasadzie stanowi podstawę dla krokwi górnych, niskich połaci dachowych (o bardzo małym kacie spadku) Średnio co szósty więzar jest pełny.

Krokwie

Górnych połaci dachu oparte są na czterech równoległych płatwiach pośrednich, podtrzymywane przez cztery rzędy słupów z mieczami. Słupy dwóch środkowych rzędów są nieznacznie wyższe od skrajnych. Wszystkie cztery słupy w więzarze pełnym usztywnione są jedna parą bardzo długich kleszczy. Słupy skrajne usztywnione są ukośnymi zastrzałami, równoległymi do krokwi stromych, dolnych połaci dachowych. Krokwie dolnych połaci dachowych dołem oparte są na murłatach, a przy niżej położonych na części poddasza podłogach – widać że krokwie oparte są jakby na bardzo niskich ścianach kolankowych; pod słupkami niskiej ścianki kolankowej (i zapewne pod murłatami) osadzone są wysunięte na zewnątrz kroksztyny okapu ; pod tymi kroksztynami drugi – dolny murłat. Nad półowalnym ryzalitem - płaski dach (konstrukcji – niewidocznej).

Pokrycie dachu

Na płaskim dachu nad półowalnym ryzalitem - papa. Górne płaskie (niewidoczne ) Połacie dachu korpusu pokryte zapewne papą na deskowaniu. Dolne ( strome) połacie dachu – płyty łupku o dolnej krawędzi półkolistej, położone na gęstym łaceniu to znaczy na tak zwaną „ rybią łuskę”. Na narożnikach stromych połaci – prostokątne płyty łupku. Ubytki łupku uzupełnione płytami płaskiego eternitu.

Podłogi

W piwnicy resztki starej posadzki terakotowej: szachownica z czarnych i białych płytek kwadratowych; w pozostałych pomieszczeniach piwnicznych posadzki cementowe. W pomieszczeniach mieszkalnych : podłogi drewniane, deskowe, malowane olejno, w części grube płyty pokryte wykładzinami , w nowych sieniach (17), (19) - posadzki betonowe. W dawnej sieni (2) płyty + wykładzina zmywalna. W owalnym salonie (3) parkiet zwykły ułożony w jodełkę, lakierowany. Na strychu – stara podłoga drewniana , deskowa biała, bardzo zniszczona.

Schody

Główne wejściowe na ganek – jednobiegowe ujęte w 2 murowane, otynkowane wangi; każda wanga o czterech dużych stopniach, załamana pod kontem prostym, ; początkowe 4 stopnie szersze, ćwierćkoliście dochodzą do wang, dalsze 6 stopni prowadzi prosto, pomiędzy równoległymi wangami. Balustrada ganku – 2 przęsła między skrajnymi kolumnami : stalowa, z prostych równomiernie rozłożonych płaskowników pionowych + 4 płaskowniki poziome - utworzone w ten sposób dwa poziomy kwadratowych pól wpisane małe okręgi.

Schody zewnętrzne do ganku bocznego, jednobiegowe, proste, murowane o stopniach wyłożonych kamiennymi blokami. Schody wewnętrzne – w dwóch sieniach – nowe betonowe, wyłożone lastriko, dwubiegowe, powrotne, o nowych balustradach stalowych z prostych prętów okrągłych, zespawanych z jednym płaskownikiem poręczy i drugim płaskownikiem u dołu, co drugi pręt osadzony jest w stopniu.

Otwory drzwiowe

Wszystkie o wykroju prostokątów stojących. Wszystkie otwory drzwiowe parteru i piętra wypełnione są drzwiami ościeżnicowymi, w większości nowymi (płytowymi i ramowo- płycinowymi). Oryginalna stolarka drzwiowa zachowana jest tylko w środkowej części kondygnacji parteru:

Główne drzwi wejściowe (1) - (2).
Drzwi wewnętrzne pomiędzy ściana (2) i salonem (3).
Drzwi zachowane są z klatki schodowej (19) do poddasza strychowego.
Drzwi stojące luzem na strychu.

Drzwi wewnętrzne

symetryczne , z profilowanym ślemieniem; w strefie nadślemiennej słupek w kształcie pilastra (z kanelowanym trzonem i korynckim kapitelem – jak przy słupach okien) i dwa symetryczne, rozwiercane skrzydła; w strefie podślemiennej – właściwy otwór drzwiowy wypełniony drzwiami dwuskrzydłowymi, ramowo – płycinowymi; w każdym skrzydle u dołu – listwa cokołowa, wyżej – płycina o wykroju prostokąta leżącego, pełna (wypełniona drewniana płyciną z zaznaczonym lustrem), a w górnej płycinie o wykroju prostokąta stojącego – przeszklenie, obecnie z szkła matowego.

Drzwi zewnętrzne

Kształtem raczej przypominają wielkie okiennice niż skrzydła drzwiowe, są dwuskrzydłowe, składane, drewniane, konstrukcji ramowo – płycinowej , asymetryczne, (jedno skrzydło składa się z dwóch części, drugie skrzydło z trzech części); każda z części skrzydeł składanych – o trzech płycinach w kształcie prostokątów stojących, z których środkowy jest bardzo wysoki , a górny i dolny niższe i identycznej wysokości.

Oryginalne główne drzwi wejściowe – ościeżnicowe, podwójne.
Jedyne oryginalne drzwi wewnętrzne (2) - (3), ze szpaletami obwiedzionymi profilowanymi opaskami,dwuskrzydłowe, symetryczne, ramowo- płyciowe, w każdym skrzydle 3 płyciny o bardzo wyraziście zaznaczonym lustrze, z którego wyciete są małe kwadraty zamiast narożników; każde skrzydło zawieszone na trzech zawiasach francuskich.
Drzwi z sieni do poddasza – drewniano – płytowe, jednoskrzydłowe, niby ramowo- płycinowe, ale zamiast płycin drewnianych – płyty (3, identyczne równoległe o wykroju prostokątów leżących).
zachowane na strychu skrzydło drzwiowe – ramowo – płycinowe, o typowo klasycystycznym skromnym podziale: 4 jednakowej wielkości prostokątne płyciny, po dwie w dwóch poziomach: płyciny z zaznaczonymi lustrami, obwiedzione listwami o linearnych profilach; na środkowym ramiaku – gałka; zachowane ozdobne zawiasy polskie, kute, w kształcie cyfry.

Otwory okienne

O zróżnicowanych kształtach , wielkościach i wypełnieniach. Większość otworów ma wykrój prostokątów stojących, jednak w 4 różnych wielkościach:

Otwory okienne bardzo wysokie - zamknięte są od góry łukami koszowymi.
Jedyne niskie otwory (do piwnic) – zamknięte są od góry łukami odcinkowymi.
Otwory okienne poddaszy – w dwojakiego rodzaju lukarniach:
- w dużych lukarniach – otwory zamknięte od góry łukami odcinkowymi (w elewacji głównej i południowo-wschodniej),
- w małych lukarniach – koliste (w elewacji południowo-wschodniej).

Wszystkie otwory okienne wypełnione są oknami drewnianymi: w kondygnacji parteru i piętra – podwójnymi, konstrukcji skrzynkowej, każde z profilowanym ślemieniem – dwupoziomowe, żerzbionym (okna piętra) lub profilowanym (typowe okna parteru) słupkiem- dwudzielne, czterokaterowe, o skrzydłach rozwieranych; skrzydła zewnętrzne – zawieszane na zawiasach francuskich, długich, z toczonymi końcówkami, a skrzydła wewnętrzne - zawieszane na zwykłych zawiasach franc.

We wszystkich oknach ze ślemieniem – dolne skrzydła posiadają pojedyncze szczebliny poziome, w zależności od wysokości skrzydła – w ilości 1,2,3 sztuk. W niższych oknach piętra - przychodzące ślemię osadzone jest na 2/3 wysokości otworu; wtedy dolne skrzydła posiadają 1 szczeblinę poziomą (w połowie jego wysokości), dzielącą przeszklenie na dwie szyby, o kształcie prostokątów stojących. Słupki w tych oknach maja kształt pilastrów: z cokołem, kanelowanym trzonem i korynckim kapitelem.

W typowych, wyższych oknach parteru- przechodzące ślemię osadzone jest w ¾ wysokości otworu, a dobijające słupki mają skromniejszy od ślemienia profil; wyższe dolne skrzydła mają przeszklenie podzielona dwoma poziomami szczeblinami na 3 równej wielkości szyby o kształcie prostokątów leżących.

Charakterystyczne tylko dla ryzalitu półowalnego 3 okna bardzo wysokie, zamknięte od góry łukami koszowymi – wyższe od typowych okien parteru: słupki kanelowane, ślemię profilowane i z poziomym pasem kanelowania, osadzone na ponad 2/3 wysokości otworu; w wysokiej strefie nad ślemiennej skrzydła, z zaokrąglonym jednym narożnikiem, zawieszone są na dwóch zawiasach francuskich z toczonymi końcówkami na słupku środkowym; wysokie skrzydła dolne – zawieszone (typowo) na trzech zawiasach, podzielone są 3 pojedynczymi szczeblinami poziomymi na 4 jednakowej wielkości szyby o wykrojach prostokątów leżących.

Te podwójne okna salonu (3) dodatkowo od wnętrza mają dołożoną drugą skrzynkę, na której zawieszone są drewniane okiennice ramowo – płycinowe, dwuskrzydłowe, składane (każde skrzydło okiennicy składane z trzech części, w każdej części 3 jednakowej wielkości płyciny w kształcie prostokątów stojących, jedna ponad drugą). W kondygnacji parteru tylko dwa okna są węższe – jednodzielne, dwupoziomowe, ze ślemieniem, dwukwaterowe, dwuskrzydłowe – w krótszych ścianach bocznego aneksu północno-wschniego i jeden otwór w elewacji krótszej południowo-zachodniej jest niższy od pozostałych (wtórny), ale wypełniony jak okna piętra i drugi w tej elewacji jednoskrzydłowy (wtórny) doświetlający łazienkę.

Otwory wykrojem zbliżone do kwadratu – na piętrze w półowalnym ryzalicie – jednopoziomowe, dwudzielne, dwukwaterowe, dwuskrzydłowe, (wydają się być nowszymi). Otwory okienne piwnic - zamknięte od góry łukiem odcinkowym, wypełnione oknami jednopoziomowymi, dwudzielnymi, dwukwaterowymi, dwuskrzydłowymi: w każdym skrzydle jedna pojedyncza szczeblina pozioma. Otwory w dolnej połaci dachowej – w ozdobnych lukarnach: duże lukarny – w elewacji głównej północno-zachodniej (8 sztuk) i w krótszej elewacji południowo-wschodniej. (1 szt) – o otworach wysokich, zamkniętych od góry łukiem odcinkowym, w architektonicznych obudowach (pilastry nakryte gzymsem wyłamanym ku górze w łuk odcinkowy, po bokach ujęte w małe spływy wolutowe), wypełnione są oknami drewnianymi , pojedynczymi, krosnowymi, jednoskrzydłowymi, pierwotnie ze szczebliną krzyżowa dzielącą przeszklenie na 6 szyb po 2 sztuk w trzech poziomach (z tym podziałem zachowane jest tylko jedno okno – w północno-wschodniej elewacji), w pozostałych oknach z pierwotnych szczeblin krzyżowych zachowane są tylko szczebliny poziome, a część okien bez szczeblin, przeszklona 1 taflą; małe lukarny – metalowe odlewy – kolisty otwór dołem osadzony w nieco szerszej podstawie, od góry otoczony zwieńczony gzymsem wygiętym w łuk półpełny, każdy otwór wypełniony 1 taflą szklaną, pierwotnie było 6 takich lukarn w elewacji dłuższej południowo-wschodniej - obecnie zachowanych jest 5 sztuk. Nad nowymi klatkami schodowymi – nowe świetliki w górnej połaci dachu.

Rzut

Zwarty, zewnątrz symetryczny. Pałac zbudowany na planie prostokąta o wymiarach: 30,4 x 1,80 m, z dwoma prostokątnymi, małymi aneksami na osi podłużnej budynku (północo-wschodniej - o wymiarach: 3,62 x 1,80 m i południowo-zachodniej - o wymiarach 3,27 x 2,2 m) a na osi poprzecznej z dwoma ryzalitami: przy ścianie dłuższej połudiowo-wschodniej - półowalnym ryzalitem o wymiarach: 9,1 x 1,1 m wysuniętym z ściany północo- zachodniej. Prostokątny ryzalit północno-zachodniej ściany – rzeczywistym jest tylko w kondygnacji piętra, natomiast w kondygnacji parteru podpiera go rząd czterech równomiernie rozmieszczonych wolno stojących kolumn odsuniętych od lica ściany, ustawionych na niskich własnych cokołach bezpośrednio na gruncie przed pałacem.

Za tą kolumnadą podpierającą ryzalit piętra (na parterze) znajduje się nieco węższy, wgłębiony ganek, którego posadzka wysunięta jest pomiędzy skrajne kolumny (do połowy ich średnicy), a pomiędzy środkowymi kolumnami – dochodzi do ganku 1 bieg schodów. Za wgłębnym gankiem – w rzędzie pomieszczeń na osi poprzecznej budynku dwutraktowy układ pomieszczeń: prostokątna, duża sień (2) w północo- zachodniej trakcie, a w trakcie połudiowo-wschodniej owalny salon (3) wysunięty częściowo w półowalny ryzalit.

Wewnątrz jedynie na osi poprzecznej pałacu zachowany jest pierwotny układ przestrzenny i dawny układ komunikacyjny. Natomiast w bocznych częściach pałacu dawny, zapewne dwu i pół traktowy układ pomieszczeń jest ledwo czytelny, gdyż układ przestrzenny i komunikacyjny wnętrz został silnie przebudowany. Główne wejście do budynku prowadzi z osi ściany dłuższej północo-zachodniej - schodami między środkowymi kolumnami na wgłębiony ganek, z którego pierwotne osiowe wejście z oryginalnymi drzwiami do sieni (2), a obecnie z ganku prowadzi również boczne drzwi w jego ścianie północo-wschodniej - do klatki schodowej (19). Boczne drzwi wejściowe, do sieni (17) prowadzą z osi krótszej ściany południowo-zachodniej, umieszczone są w aneksie , który od strony południowo-zachodniej jest otwarty, poprzedzony krótkim biegiem schodów. Pod tym aneksem istnieje wejście (obecnie jedyne) do piwnic, prowadzące do ich korytarza środkowego . Na piętrze prawdopodobnie dwu i półtraktowy układ pomieszczeń, zniekształcony nowszymi podziałami na mniejsze pomieszczenia mieszkalne.

Bryła

Zwarta, cała podpiwniczona z wyjątkiem ryzalitu północo-zachodniej; piętrowa z wyjątkiem parterowych aneksów bocznych, z wydatnym (na dużych konsolach) gzymsem koronującym, nakryta dachem (o węższej niż obwód gzymsu podstawie) – mansardowym, czterospadowym, a widoczniej tylko dolnej, stromej, ale niskiej połaci, z ozdobnymi lukarnami, zwieńczonej gzymsem, o górnych połaciach-niskich, o bardzo małym kącie spadku, niewidocznych z zewnątrz.

Prostokątny ryzalit północo-zachodniej nakryty jest fragmentem mansardowego dachu trójspadowego, naprzeciwległy ryzalit półowalny – nakryty jest dachem pulpitowym, bardzo płaskim i obwiedziony wzdłuż okapu grzebieniem stalowej balustrady, boczne aneksy północo-wschodnim i południowo-zachodnim (ostatni – pełniący funkcje ganku ) - parterowe.

Elewacje

Opracowane architektonicznie – o jednolitym sposobie artykulacji. Ustawione na cokole, piętrowe, nakryte dachem mansardowym niskim, z widoczną tylko dolną połacią- łącznie zatem czterokondygnacyjne. Każda z elewacji symetryczna. Wszystkie członowane pionowo masami brył ryzalitów, bądź aneksów środkowych , członowe poziomo strefą gzymsu działowego i silnie wyładowanym gzymsem koronującym, ponad którym dach o podstawie znacznie węższej niż obwód wyładowanego gzymsu.

Elewacje dłuższe

Dziewięcioosiowe, z trójosiowymi ryzalitami środkowymi, członowane są rytmem otworów okiennych rozmieszczonych równomiernie i równo w osiach w czterech poziomach (piwnic, parteru, piętra i połaci dachowej). Ryzality na osi poprzecznej i aneksy na osi podłużnej budynku – posiadają odmienną artykujację, bogatszą od artykulacji zasadniczego korpusu pałacu.

Elewacje krótsze

Trójosiowe, z małymi, parterowymi, jednoosiowymi aneksami środkowymi, pierwotnie tylko z otworami na osi środkowego przęsła.

Kondygnacja cokołu

Od stron pn. - zach i pd. - zach. - o płaszczyznach gładkich, od stron pn. - wsch. i pd. - wsch. w tym również cokół półowalnego ryzalitu – o płaszczyznach podzielonych boniami ( większymi niż bonie w kondygnacji parteru).

Kondygnacja parteru

Boniowania z parteru aneksów bocznych, półowalnego ryzalitu wgłębnego ganku oraz płaszczyzn podokienników w elewacji frontowej. Wgłębny ganek w elewacji frontowej północno-zachodniej schowany jest za kolumnadą podpierająca ryzalit piętra. Kolumnada ta - to 4 równo rozstawione, stojące na własnych, niskich cokołach (niższych niż cokół pałacu) kolumny, z bazami, o gładkich trzonach, z jońskimi kapitelami, zwieńczone pełnym belkowaniem.

Belkowanie to stanowi strefę podokienną okien piętra prostokątnego ryzalitu. Profil tego pełnego belkowania kolumnady przechodzi na ściany korpusu tworząc strefę pełnego belkowania, oddzielającą kondygnację parteru piętra. W strefie tej: dwupasowy niby architraw pełni funkcję gzymsu międzykondygnacyjnego, wyżej - szeroki pas gładkiego fryzu – to strefa pod oknami pietra; nad nią właściwy gzyms belkowania (w połowie wysokości elewacji), obiegając pałac, staje się zwieńczeniem parterowych aneksów bocznych, a przy półowalnym ryzalicie – ulega zredukowaniu do samego gzymsu, który przechodzi na półowalny ryzalit i staje się jego gzymsem działowym (międzykondygnacyjnym), w którym dodatkowo wbudowane są trójkątne naczółki gzymsów nadokiennych.

Parterowe aneksy boczne

O elewacjach gładkich, ujęte są na narożnikach w pilastry i zwieńczone pełnym belkowaniem. Narożne pilastry ujmujące aneksy – o gładkich trzonach, z bazami ustawionymi na występach cokołu z kapitelami toskańskimi zbarbazynowanymi (na echinus nałożony jest ornament – kimation na wydzielony listewka pilastra półwałkiem fryz kapitelu nałożone są po dwie rozetki). W strefie fryzu nad kolumnami poprzedzającymi ganek i nad pilastrami z obu stron narożników bocznych aneksów – nałożone płaskie koliste plakiety „talerzowe”

Kondygnacja piętra

Korpus ujęty jest na narożnikach w boniowane pasy; identycznie boniowane pasy wydzielają przęsła piętra w elewacjach krótszych o w ryzalicie półowalnym, w dłuższych elewacjach – skrajne części członowane są tylko otworami okiennymi, a środkowe ryzalitowane części elewacji członowane są – w elewacji głównej – pilastrami, w ogrodowej – boniowanymi pionowymi pasami. Wszystkie elewacje korpusu wraz z piętrowymi ryzalitami zwieńczone są strefa gzymsu konorujacego, podpartego dużymi konsolami, silnie wyładowanego.

Ryzalit półowalny

Trójprzęsłowy, o przęsłach rozdzielonych pionowymi przęsłami boniowania, o kondygnacjach oddziaielonych od siebie gzymsem działowym , zwieńczony strefą gzymsu konorującego. Pionowe pasy boniowania w wyższej kondygnacji parteru tworzą wraz z gzymsem międzykondygnacyjnym pseudopilastry (z kapitelami z wygierowania profilu gzymsu, pod którymi wysokie wydzielone cienkim profilem frazy kapiteli) a w niższej kondygnacji piętra pionowe pasy boniowania dochodzą bezpośrednio do gzymsu koronującego.

Na osi każdego przęsła: w kondygnacji parteru wysoki otwór okienny zamknięty od góry łukiem koszowym, u dołu ograniczony parapetem, o węgarach ujętych w płaskie, szerokie opaski prosto dochodzące do gzymsu międzykondygnacyjnego - to obramienie okienne zwieńczone jest trójkątnym naczółkiem nadokiennika wyłamanego ku górze gzymsy międzykondygnacyjnego; a w kondygnacji niższego piętra – kwadratowy otwór okienny. Ściany ryzalitu ponad wyładowanym okapem (bardzo zniszczonym) zwieńczone są grzebieniem stalowej balustrady.

Wnętrze

Zachowany jest fragment dawnego układu przestrzennego - ciąg trzech wnętrz reprezentacyjnych na osi poprzecznej budynku: ganek – sień – salon owalny. Tylko ganek i salon owalny posiadają dekoracje sztukatorskie. Sień (może?) uległa przebudowie podczas remontu. Skrajne części budynku zostały całkowicie przebudowane.

W jednym z mieszkań wschodniej części budynku zachowana jest duża nisza sklepiona (fotografia 36) pierwotne zapewne należąca do pomieszczenia (23) z wysunięta w aneks przestrzenią, a obecnie usytuowana w nowej łazience (24) Salon owalny nakryty płaskim sufitem: z rozetą, z szeroką, wydzieloną listwami sztukateryjnymi fasetą, pokrytą sztukateriami polichromowaną; o ścianach członowanych ośmioma wysokimi wnękami zamkniętymi od góry łukami koszowymi (zbliżonymi do łuków eliptycznych) we wnęce na osi poprzecznej salonu – drzwi wejściowe, nad drzwiami – supraporta ujęta w małe spływy wolutowe i zwieńczona trójkątnym naczółkiem; identyczne trójkątne naczółki (imitujące wejścia) – umieszczone są w dwóch wnękach na osi podłużnej salonu; pomiędzy tymi wnękami – dwie niższe zasklepione hemisferycznie, pokryte polichromią, a w trzech wnękach ściany wysuniętej w ryzalit – wysokie otwory okienne.

Trójkątne naczółki, supraporta, faseta – z dekoracjami sztukatorskimi. Sień (2) obecnie klub – bez dekoracji, o wnętrzu podzielonym drewnianą ściana działową na 2 części (klub i kiosk). Ganek (1) - z dekoracją sztukatorską sufitu z listw sztukateryjnych utworzone są trzy prostokątne tabulatury; w centrum każdej tabulatury podwieszona jest (prawdopodobnie ze sztucznego kamienia) „nie rozetka”, ale rodzaj „wisiora” (wieniec spięty czterema walutami). Wnętrza na piętrze - nie było udostępnione.

Wyposażenie

Najwięcej oryginalnego wyposażenia zachowane jest w salonie:

rozeta sufitowa,
faseta z dekoracją sztukatorską, pokryta polichromią,
drzwi pomiędzy sienią, a salonem , od strony salonu z supraportą zwieńczoną trójkątem naczółkiem,
dwie sztuki trójkątnych naczółków jw. imitujących wejścia na osi podłużnej salonu,
drewniana boazeria konstrukcji ramowo- płycinowej,
oryginalna stolarka okienna ozdobna od zewnątrz,od wnętrza z zachowaniami drewnianymi okiennicami,
dwie kratki identyczne , zamykające kanały grzewcze centralnego ogrzewania gorącym powietrzem.
We wgłębnym ganku (1) za kolumnadą:
1. dekoracja sztukatorska sufitu,
2. oryginalne drzwi zewnętrzne do sieni (2) podwójne, oryginalne okna do sieni (2).

Ponadto zachowane są:

oryginalna dekoracja architektoniczna elewacji,
oryginalna stolarka okienna,
dwojakiego rodzaju lukarny w połaciach dachowych,
stara, duża, zasklepiona niższa w nowej łazience (24).

O wyposażeniu piętra - brak informacji (?)

Wszystkie wyżej wyszczególnione elementy zabytkowego wyposażenia - jako relikty dawnego wyposażenia pałacu powinny bezwzględnie być zachowane i konserwowane. Nie zachowały się pierwotne schody wewnętrzne i stare piece.

W budynku pałacu w okresie powojennym, prawdopodobnie w latach 60-tych wymieniona została znaczna część stropów, z drewnianych na betonowe: wymieniono stropy nad piwnicami i w kondygnacji parteru w skrajnych częściach budynku; pozostawiono na parterze oryginalne stropy w środkowym rzędzie pomieszczeń: ganek – sień – salon owalny.

W skrajnych częściach budynku wprowadzono szereg nowych ścianek działowych – adaptacja na cele mieszkalne (mieszkania pracownicze: 2 pokoje, kuchnia, łazienka z WC). Pokrycie dachowe z łupku zostało w tym czasie uzupełnione płytami etenitu. Wewnątrz wymieniono stare schody (?) na dwie nowe betonowe klatki schodowe. Przy pracach elewacyjnych uproszczono część profilowanych opasek wokół otworów okiennych na opaski gładkie. Wpisać do rejestru zabytków oraz z parkiem. Przeprowadzić remont kapitalny dachu – pod nadzorem konserwatorskim. Niedopuszczalne jest dokonywanie jakichkolwiek zmian zniekształcających bryłę. Zachować istniejące elementy dawnego wyposażenia.

Stan zachowania

(fundamenty, ściany zewnętrzne, ściany wewnętrzne, sklepienia, stropy, konstrukcje dachowe, pokrycie dachowe, pokrycie dachu, wyposażenie i instalacje).

Stan zachowania murów – ogólnie dobry.
Stan tynków wewnętrznych w pomieszczeniach mieszkalnych – dobry.
Stan tynków zewnętrznych – bardzo zły: duże ubytki w tynkach szczególnie w elewacji południowej w kondygnacji piętra i półowalnego ryzalitu; - z względnie dobrze zachowanych płaszczyzn tynku – dużymi płatami złuszcza się farba emulsyjna. Brak obróbek blacharskich i brak części okapu dachu przy półowalnym ryzalicie, cieknąca z tego powodu woda nie tylko nie tylko zniszczyła tynki, ale ciągle niszczy mur wypłukując z niego zaprawę. Część gipsowych ornamentowanych gzymsów nadokiennych jest w znacznej części uszkodzona, a te zachowane na strychu (prawdopodobnie zdemontowane znad okien prostokątnego ryzalitu) są tak zwietrzałe, że rozpadają się w rękach. Więźba dachowa jest bardzo mocno zaatakowana przez owady, również podłoga na poddaszu strychowym jest bardzo mocno zżarta przez owady; ten „żer” w krokwiach i słupach - po prostu słychać. W istniejącym pokryciu dachowym są bardzo duże nieszczelności w stromych połaciach (dolnych) - szczególnie przy okapach – tam, w kilku miejscach dziury „na wylot” - krokwie i murłaty można ręka rozkruszyć - zamienić na próchno.
Ogólnie zniszczone jest pokrycie: ubytki w łupkowym pokryciu uzupełnione zostały płytami eternitu , bardzo kiepskiej jakości – eternit ten, tak zwietrzał, że zaprawa została z niego całkowicie wypłukana – pozostały same włókna porowate, miękkie.
Obróbki blacharskie – z blachy stalowej ocynkowanej – bardzo zniszczone, z licznymi ubytkami.

Wkładka do karty ewidencyjnej zabytków i budownictwa

Załącznik nr 1:

Rok budowy pałacu w Stradomii Nowej nie był znany – z literatury jedynie wiadomo ze do istniejącego budynku w 1881 roku dobudowano piętro (Weber).

Pałac posiada bardzo charakterystyczny i typowy dla dworów barokowych i klasycystycznych układ przestrzenny: w symetrycznym planie na osi poprzecznej owalny salon, sień i ganek wejściowy i te elementy układu zostały zachowane, natomiast układ przestrzenny skrajnych części budynku został całkowicie zmieniony łącznie ze stropami piwnic i parteru. Ślady dawnego parterowego pałacu mogą znajdować się w scianach zewnętrznych budynku; stąd remont pałacu powinien być poprzedzony badaniami architektonicznymi (przed skuciem tynków zewnętrznych)

Jedynie na podstawie resztek dawnego układu przestrzennego i okoliczności dziejowych, że w roku 1799 ostatecznie ta część majątku Dolnej Stradomi oddzielona została od dawnych dóbr rycerskich i stała się samodzielnym majątkiem – przypuszczać można, że pałac został wybudowany w okresie usamodzielnienia się majątku ziemskiego (po 1799 roku) - czyli ok 1800 roku, jako budynek parterowy lub z mezzaninem (?). W 1881 roku nadbudowano piętro – w modnym wówczas stylu historyzującym, określanym mianem tak zwanego „ kostiumu francuskiego”.